Đuro pobrkao lončiće, šerpe, balončiće, ratove i spomenike

Premijer je ispoštovao svoju dužnost na Dan pobede i kako pravila i običaji nalažu položio venac i upisao se u Knjigu sećanja, samo što je to uradio na potpuno pogrešnom mestu. Dan pobede (9. maj) odnosi se na pobedu nad fašizmom u Drugom svetskom ratu, a Spomenik Neznanom junaku na Avali podignut je 1938. godine i oslikava stradanje srpskog naroda u Velikom ratu (Prvom svetskom ratu).

Šta predstavlja Spomenik neznanom junaku?

Spomenik Neznanom junaku izradio je čuveni jugoslovenski vajar Ivan Meštrović. U centralnom delu nalazi se grob Neznanog junaka, a oko njega su kao čuvari raspoređene bosonoge mlade žene, odnosno osam karijatida visokih po četiri metra. One predstavljaju večno mlade žene svih nacionalnisti tadašnje Kraljevine Jugoslavije – Bosanke, Crnogorke, Dalmatinke, Hrvatice, Slovenke, Vojvođanke, Srbijanke i Južnosrbijanke.

Spomenik je na vrhu Avale izgrađen zato što je na tom mestu nemačka vojska 1915. godine sahranila poginulog srpskog vojnika, a na krstu na grobu je bilo napisano: „Ein unbekannter serbischer Soldat“ (nepoznati srpski vojnik). Taj grob je iskopan 1921. godine i analizom je utvrđeno da se u njemu zaista nalazio srpski vojnik. Njegove, ali i kosti drugih poginulih srpskih vojnika iz Velikog rata čiji je identitet ostao nepoznat, sahranjene su u spomen kosturnici u koju se ulazi iz podnožja Spomenika Neznanom junaku.

 Zašto je Đuro pobrkao ratove i spomenike?

Mora se istaći da Đuro nije prvi koji je pobrkao ratove i spomenike, ali se od jednog doktora i posle više od decenije prvog tako visokog obrazovanog premijera to nije očekivalo. Trend polaganja venca na Dan pobede na spomeniku na Avali započeo je Tomislav Nikolić 2014. godine. Blamirali su se u godinama posle njega i ministri odbrane i bivša premijerka Ana Brnabić.

Ali, ni Toma Nikolić nije prvi, već samo onaj posle koga je to postao trend. Prvi je gaf 2010. napravio Boris Tadić, ali su ga mediji tada žestoko iskritikovali, na šta se on branio da je paralelno položio vence i na drugim spomenicima, a kasnije nije ponovio grešku. Pojedini (dežurni) istoričari tada su pokušali da daju nemušto objašnjenje kako spomenik na Avali predstavlja sve heroje iz svih ratova, mada je ukaz kralja Aleksandra o njegovom podizanju iz 1922. više nego jasan da je u pitanju odavanje pošte žrtvama iz Velikog rata, kao i kasnije objašnjenje autora Meštrovića o tome šta njegov predstavlja.

A zašto onda srpski političari lutaju?

Zato što su se sve vlasti od prvih višestranačkih izbora 1990. godine redom odricale partizanske i komunističke prošlosti. U trendu najpre neformalne, a nedavno i formalne rehabilitacije Draže Mihailovića, Milana Nedića i ostalih ličnosti iz Drugog svetskog rata koje su osuđene za saradnju sa okupatorom, postalo je opasno po rejting približavati se partizanskim spomenicima kao obeležjima oslobodilačke borbe 1941-1945.

Tri i po decenije propagande dovele su do toga da se u narodu često brka četnička i partizanska uloga u narodno-oslbodilačkoj borbi. Zapuštanje sopstvene antifašističke tradicije dovelo je do prihvatanja tuđe, poput ruskog Besmrtnog puka u Beogradu, u kome često viđamo i fotografije Ratka Mladića, Radovana Karadžića, ali i vojvode Mišića, pa i cara Lazara.

A gde treba položiti venac na Dan pobede?

Da je Đuro Macut umesto svojih saradnika pitao veštačku inteligenciju (ChatGPT) gde da položi venac 9. maja, dobio bi odgovor da su to četiri lokacije: Groblje oslobodilaca Beograda (preko puta Novog groblja), Spomenik Crvenoarmejcu (na opštini Palilula), Spomen park Jajinci (gde je bilo jedno od najvećih stratišta u Jugoslaviji posle Jasenovca) i Spomenik narodnim herojima na Kalemegdanu koji sadrži biste narodnih heroja: Ive Lole Ribara, Ivana Milutinovića, Đure Đakovića i Moše Pijade.

Za Spomenik narodnim herojima veštačka inteligencija kaže: „ako želiš da odaš počast povodom Dana pobede, ovo je jedno od najprimerenijih mesta u Beogradu. Možeš položiti venac ili cveće u znak sećanja na narodnu borbu protiv fašizma“. Razlog za ovakav odgovor verovatno leži u činjenici da su funkcioneri Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije najčešće na ovo mesto polagali vence svakog 9. maja, uz redovan obilazak Groblja oslobodilaca Beograda.

Dokle će političari kao Đuro brkati lončiće?

Sve dok se pogrešno tumačenje istorije bude koristilo u dnevnopolitičke svrhe. Mnogima je u Srbiji danas teško da prihvate da su Jugoslaviju oslobodili partizani (u kojima su najveći broj činili srpski vojnici) i vojnici Crvene armije tadašnjeg Sovjetskog Saveza.

Izvrtanje istorije u dnevnopolitičke svrhe dovelo je do toga da danas mnogi stanovnici Beograda imaju uverenje da su glavni grad 1944. godine oslobodili partizani uz pomoć isključivo ruskih vojnika. Međutim, ruski vojnici su u Crvenoj armiji koja je delovala u Mađarskoj i Jugoslaviji činili manjinu, dok je većina dolazila iz Ukrajinskog sovjetskog korupsa.

U ruskim istorijskim udžbenicima su se dugo posle Drugog svetskog rata borbe za oslobođenje Mađarske i Jugoslavije nazivale „ukrajinskim frontom“ zbog sastava korupsa koji su dejstvovali na liniji od Ukrajine ka Mađarskoj i ostatku Balkana. Naprosto je čak bilo logično da su ukrajinski partizani posle oslobođenja Ukrajine bili upućeni na geografski najbliži front ka Mađarskoj i Jugoslaviji, dok su se sastavi sa pretežno ruskim vojnicima probijali ka Berlinu. U borbama za oslobođenje Mađarske i Jugoslavije učestvovalo je oko 900.000 sovjetskih vojnika, a procena je da je u njima broj Ukrajinaca išao do 60 odsto.

A dokle će narod lutati?

Sve dok ga političari prekrajanjem i obesmišljavanjem istorije budu zaluđivali. Obrazovanje je ključ svesti svakog naroda, a lutanje srpskog u vezi sa sopstvenom antifašističkom tradicijom započeto je devedesetih sa početkom urušavanja kvalitetnog obrazovanja.

Beograd danas ima gradonačelnika koji želi da izmesti grob Josipa Broza, a Srbija predsednika koji je ponikao u stranci čiji se lider predstavlja kao četnički vojvoda, ali se uprkos tome on danas rado poredi sa ekonomskim i građevinskim poduhvatima Tita. U takvim veštačkim ideološko-istorijskim miksevima i normalan bi postao zbunjen.

Vlada Živanović/Kompas